КЛАССИЧЕСКАЯ БОРЬБА | ПОДРОБНЕЕ О СПОРТСМЕНЕ
КЛАССИЧЕСКАЯ БОРЬБА | ПОДРОБНЕЕ О СПОРТСМЕНЕ
Калина Иванович Сидоров
Дата рождения: 1936
Родное село: Үөһээ Бүлүү- Ньюрба (с.Чиллэ Хорото)
Достижения:
1956 с. саҥа үөрэх сылыгар Семенов Александр Иванович СГУ-ну үөрэнэн бүтэрэн математика учууталынан үлэлии кэлэр уонна куоракка тустууга эрчиллибитинэн уолаттары эрчийэн барар.
1957 с. олунньутугар САССР II чемпионата буолбутугар Үөһээ Бүлүүттэн хамаанда сүүмэрдэнэн барар.
1960 с. сулууспатын кэнниттэн Омскай куоракка физкультура институтугар үөрэххэ киирэр.
1965 с. Омскай куоракка буолбут РСФСР чемпионатыгар үчүгэйдик кыттыбыта.
1965 с Калина Сидоров үөрэҕин бүтэрэн кэлээтин Мирнэй куоракка тустуу тренеринэн анаммыта.
1966 с. Калина Ивановиһы үрдүк үөрэхтээх, классическай тустуу специалиһын Дьокуускайга ыҥыраллар.
1971-1977 сс. Дьокуускайдааҕы спортивнай оскуола тренеринэн үлэлиир.
1966-1975 сс. Саха сирин классиктарын эрчийэн бэлэмнээбитэ, бу уолаттартан сорохторо көҥүл тустууга эмиэ дьарыктаналлара.
1977-1980 сс. Олимпийскай резервэ оскуолатыгар директорынан айымньылаахтык, таһаарыылаахтык үлэлээбитэ.
1980-1987 сс. үрдүк кылаастаах бөҕөстөрү бэлэмниир оскуола тренеринэн.
1987-1992 сс. Саха сиринээҕи профсоюз тэрийбит ВДФСО олимпийскай солбугу бэлэмниир оскуолаҕа директорынан үлэлиир.
1992 с. Калина Иванович өссө эппиэттээх дуоһунаска ананан 1992-1997 сс. Саха сирин тустууга Федерациятын эппиэттиир секретарынан үлэлиир
Калина Иванович Сидоров 1936 с. ахсынньы 31 к. Чиллэ Хорото диэн сиргэ төрөөбүтэ. Ийэлээх аҕата “Герой пятилетки” колхозка үлэлииллэр эбит. Калина алта саастааҕар, Аҕа дойду Улуу сэриитин иккис сылыгар ийэлээх аҕата утуу-субуу ыалдьан өлөн хаалаллар. Калина үс бииргэ төрөөбүт эдьиийдээҕиттэн Александра Ивановна диэн ортоку эдьиийин көрүүтүгэр-истиитигэр хаалар. Александра 1945 с. ыал буолан Үөһээ Бүлүүгэ көһөн киирэр, Калина онон оскуолаҕа үөрэнэр дьоллонор. Кини баардыгар аатырбыт хапсаҕайдьыт, физкультура уруогар үөрэтэр учуутал Михаил Петрович Малардыров дьарыктыыр элбэх спортивнай секцияларыгар эрчиллэр, ол курдук гимнастика, волейбол, хайыһар, хапсаҕай тустууларга дьарыктыыр. Калина уол сайын аайы кирпииччэ үктээн, 8-9 кылаастан оччотооҕу райпотребсоюз таһаҕаһын баарсаттан тасыһан дьонугар кыра хамнас дуомун аҕалара.
1956 с. саҥа үөрэх сылыгар Семенов Александр Иванович СГУ-ну үөрэнэн бүтэрэн математика учууталынан үлэлии кэлэр уонна куоракка тустууга эрчиллибитинэн уолаттары эрчийэн барар. Онон алтынньы ыйтан көҥүл тустуу секциятын аан маҥнай Үөһээ Бүлүүгэ Александр Иванович Семенов тэрийбитэ. 1957 с. олунньутугар САССР II чемпионата буолбутугар Үөһээ Бүлүүттэн хамаанда сүүмэрдэнэн барар. 52 кг Николай Васильев (Куобах), 57 кг Яков Сергеев (Кырыкый), 63 кг Калина Сидоров, Сергей Ли-Фу, 68 кг Николай Ким, 73 кг Михаил Малардыров састааптаах хамаанда баран тустар. Калина Сидоров ыйааһыныгар 14 бөҕөс баара уонна бары эргиир систематынан тустан 11 хотуулаах, 3 хотторуулаах 4-с миэстэ буолар. Онтон үөрэҕин бүтэрээт аармыйаҕа сулууспалыыр. Аармыйаҕа сулууспалыыр кэмигэр Хабаровскай куоракка спорткулуупка тустууга эрчиллэр. 1960 с. сулууспатын кэнниттэн Омскай куоракка физкультура институтугар үөрэххэ киирэр. Омскай института ол кэмҥэ Уһук Илин эҥээригэр соҕотох физкультурнай институт этэ уонна соһуйуоҕун быатыгар көҥүл тустуу олох суох, классическай тустуу аһары сайдыбыт дойдута эбит. Институтка бары классическай тустуу бөҕөстөрө үөрэнэллэрэ, холобурун ыллахха Калина Сидоров бииргэ үөрэххэ киирбит уолаттарыттан Виктор Игуменов, аан дойду 5 төгүллээх чемпиона, ССРС хас да төгүллээх чемпиона, Алексей Карамыцских Европа, ССРС чемпиона буолбут уолаттар бааллара. Сүрүн тренеринэн ССРС үтүөлээх тренерэ В.В. Громыко, РСФСР үтүөлээх тренерэ А.С. Кудинов үлэлииллэрэ. Бу дьыл институтка Калинаны кытта үөрэххэ Андрей Захаров, Сергей Ларионов, Петр Уаров, Егор Сергеев киирбиттэрэ. Бу уолаттар ити аатырбыт бөҕөстөрдүүн аатырар тренердэргэ хас да сыл бииргэ эрчиллэн, элбэх көлөһүнү тоҕон, элбэххэ үөрэнэн, үгүһү билэн-көрөн үрдүк үөрэхтээх специалист буолбуттара уонна дойду устун элбэхтик күрэхтэспиттэрэ. Ол кэмҥэ ССРС спордун маастара буолар, буолаары буолан сахаҕа соччо барбат тустуу көрүҥэр ыарахан этэ. Бу тустууга атаҕынан олох туттуллубат, тэбэр, олуйар, партерга атахтан ылан туох да албаһы оҥорор быраабылаҕа сөп түбэспэт, онон стойкаҕа кууһан ылан “вертушка”, “кочерга” албастары эрэ туттан тустаҕын, онон илии күүһэ элбэхтик туттуллар тустуута, партерга биир оннук. Онон саха көҥүл тустуутун аҕата Н.Н. Тарскай: “Бу тустуутааҕар көҥүл тустуу биһиэхэ, хапсаҕай тустуулаах дьоҥҥо, ордук чугас” — диэн көҥүл тустууну сайыннарарга этии киллэрбит. Бу этии сөптөөҕө чуолкайдык көһүннэ, Олимпиада, Аан дойду чемпионнара, призердара Р. Дмитриев, П. Пинигин, А. Иванов, Г. Контоев, В. Гоголев, Герман Контоев, Александр Контоев, В. Лебедев о.д.а. ааттаах-суоллаах бөҕөстөр ситиһиилэрэ ону бигэргэтэллэр. Калина Сидоров Омскайга үөрэнэр кэмигэр классическай тустууга дьаныһан тустан күүстээх бөҕөс буолбута. Ол курдук 1965 с. Омскай куоракка буолбут РСФСР чемпионатыгар үчүгэйдик кыттыбыта. Онтон дьарыктаммыт классическай тустуутугар кыл-мүччү маастар буолбатаҕа. Ол кэмҥэ ССРС спордун маастарын нуорматын толоруу уустук, ыарахан эбит. Ол курдук Союзнай республикалар чемпионаттарыгар 6 күүстээх бөҕөс иһигэр киириэххэ наада, ону таһынан спортивнай обществолар түһүлгэлэригэр 1-2 м ылыахха, ону таһынан бүтүн Союзтааҕы түһүлгэлэргэ I-II м ылыахха наада этэ, ол дэбигис кыаллыбата. Калина Сидоров үөрэҕин бүтэрэн кэлээтин Мирнэй куоракка тустуу тренеринэн 1965 с. анаммыта. Бу бириэмэҕэ Мирнэй куорат үчүгэй спортивнай базата суох этэ. “Новай” совхозка олорор саха оҕолоро, ыччаттар үс көстөөх сиртэн кэлэн нэдиэлэҕэ иккитэ эрчиллэр эбиттэр, олор истэригэр саха биир чулуу бөҕөһө Александр Иванов эмиэ баара. 1966 с. Калина Ивановиһы үрдүк үөрэхтээх, классическай тустуу специалиһын Дьокуускайга ыҥыраллар, онно 1971 с. дылы үлэлиир. 1971-1977 сс. Дьокуускайдааҕы спортивнай оскуола тренеринэн үлэлиир. Кини Саха сирин классиктарын 1966-1975 сс. эрчийэн бэлэмнээбитэ, бу уолаттартан сорохторо көҥүл тустууга эмиэ дьарыктаналлара. Ол курдук Виктор Стручков, Дмитрий Типанов классическай тустууга ССРС спордун маастардара буолбуттара, онтон Григорий Другин, Афанасий Монастырев, Дмитрий Дипаков, Юрий Другин, Иван Яшнай көҥүл тустуу маастардара буолбуттара. Бу уолаттарын кытта Калина Иванович бу кэмҥэ ыытыллар республика классическай тустууга чемпионаттарыгар мэлдьи кытталлар уонна САССР чемпионнара буолаллар. Сидоров эрчийбит уолаттарыттан саамай ситиһиилэммит бөҕөһүнэн 100 кг тустар, көҥүл тустууга норуоттар икки ардыларынааҕы кылаастаах маастар Анатолий Леднов буолар. Ол курдук кини РСФСР уолаттарга чемпиона уонна барыта алта төгүл миэстэлэһэ сылдьыбыта. Сорох кэмҥэ ССРС, РСФСР күүстээх бөҕөстөрүн кытта тэҥҥэ тустуталаабыта, САССР-га хаста да бастаабыта, ССРС чемпионатыгар 4 төгүл кыттыбыта.
Калина Иванович 1977-1980 сс. Олимпийскай резервэ оскуолатыгар директорынан айымньылаахтык, таһаарыылаахтык үлэлээбитэ.
Калина Иванович 1980-1987 сс. үрдүк кылаастаах бөҕөстөрү бэлэмниир оскуола тренеринэн, 1987-1992 сс. Саха сиринээҕи профсоюз тэрийбит ВДФСО олимпийскай солбугу бэлэмниир оскуолаҕа директорынан үлэлиир. 1992 с. Калина Иванович өссө эппиэттээх дуоһунаска ананан 1992-1997 сс. Саха сирин тустууга Федерациятын эппиэттиир секретарынан үлэлиир. Онтон Федерация председателинэн Николай Михайлович Винокуров ананар. Бу кэмҥэ дойду үрдүнэн үп-харчы кризиһэ этэ, ол эрэн саха норуотун биир ытыктанар салайааччыта, көҥүл тустууну ис сүрэҕиттэн сөбүлүүр Калина Ивановиһы кытта элбэх үлэни тэрийэллэр, тустуу сайдыыта харгыстаммат. Онон Николай Михайлович Калина Ивановичтыын бу үлэни чиэстээхтик толорон СР Президенэ Михаил Ефимович Николаевка 1997 с. туттараллар, саҥа структуралаах Федерация тэриллэр, Михаил Ефимович Николаев тустуу Федерациятын президенэ буолар. 1997 с. Калина Иванович Сидоров пенсияҕа тахсар. Хайа баҕарар спортсмен, тренер, спорт үлэһитэ ыра санаата, дьулуура Олимпийскай оонньуулар буолаллар. Калина Иванович бу сүдү тэрээһиҥҥэ 1996 с. Атланта куоракка Россия спортивнай делегациятын кытта тахсан көрөн-истэн аан дойду ааттаахтарын үрдүк ситиһиилэринэн дуоһуйан киирбитэ.
Калина Иванович ийэтэ, аҕата 1942 с. орто дойдуттан букатыннаахтык барбыттарын кэннэ эдьиийигэр Александра Ивановнаҕа хаалбыта, онон аймахтарын көрүүлэригэр хаалан киһи буолан, үөрэхтэнэн үрдүк дуоһунастардаах үлэһит буолбута уонна Сидоровтар аймах атахтарыгар туран үлэһит, үөрэх ылалларыгар, дьиэ-уот тэринэллэригэр бэйэтин көмөтүн, сыратын анаабыта, бу тэрээһинтэн врач идэлээх кэргэнэ Елизавета Трофимовна туора турбатаҕа, күүс-көмө буолбута. Калина Иванович өр кэмҥэ алтыспыт, бииргэ үөрэммит, үлэлээбит табаарыстара Тобуков П.З., профессор, тутааччы-инженер Долгаев Р.К., Егор Гаврильев республика культуратын үтүөлээх үлэһитэ, экономист учуонай Анатолий Кривошапкин, СР ФК үтүөлээх үлэһитэ Андрей Захаров, САССР үтүөлээх тренерэ В.П. Корякин кинини үтүө-мааны тылынан ахталлар.
Калина Иванович 1965 с. сирдээҕи аналын СГУ-га үөрэнэр Елизавета Спиридонованы көрсөн нөҥүө дьылыгар ыал буолаллар уонна үйэ аҥара дьоллоохтук олороллор. Сидоровтар Наташа, Ариан диэн оҕолордоохторо үрдүк үөрэҕи ылан, быр-бааччы олороллор. Дьокуускай куоракка Сидоровтар аймах сылга биирдэ көрсөн үлэ-хамнас, олох-дьаһах, доруобуйа туһунан кэпсэтэн-сүбэлэһэн ааһаллар эбит. Тэрээһини сүрүннээччи Калина Иванович буолар. Калина Иванович маны таһынан икки уол, үс кыыс сиэннээх. Дьэ ити курдук Саха сирин классическай тустууга аҕатынан сураҕырар СР үтүөлээх тренерэ Калина Иванович Сидоров 81 сааһын этэҥҥэ көрүстэ. Киниэхэ этэҥҥэ буолууну баҕарыаҕыҥ!