Ааспыт үйэҕэ Усумаан татаар сыылкаҕа кэлэн олорон, саха дьахтарын кэргэн ылан, элбэх оҕолонон Боччой сиригэр, Билиилээх күөлгэ олорон ааспыта биллэр. Оччолорго киһи олох олорон ааспыта — сиринэн уонна ыччаттарынан биллэн, аата ааттана турдаҕа. Ычыбыт уола Ыстаарай Тимэппий Усумаан орто кыыһын кэргэн ылан тоҕус кыыһы төрөтөр. Ол кыргыттартан ортолорун Маарыйаны Мукучай Баһылай кэргэн ылан Васильев Савва Васильевиһы төрөтөр. Тоҕо Мукучай аатырбытай диэн ыйытар буоллахха, оччолорго аҕабыт аат биэрбэтэҕинэ, оҕону дьоно ким диэн ааты биэрбиттэринэн ааттана сырыттаҕа. Иккиһинэн Баһылай биир сиргэ таба олорбот туругас-олоругас, эбиитин туулаан, илимнээн балыксыт, туһахтаан, сохсолоон булчут бэрдэ. Эбиитин сиргэ ууран хаһаанар. Астара бүппүт дьоҥҥо онтугуттан бэрсэн абырыыр эбит. Баһылайдаах элбэх уол оҕолордоох буоланнар кыанан олорбуттара биллэр. Орто уол лып-лап курдук эттээх-сииннээх Сааба ситэ сылдьан быраата Сонтороох Тиитэбин кытта тоҥокко тайах бултаан баран аҥаардаһан сүгэн киирэллэрэ, билигин да кэпсэлгэ сылдьар. Сааба сааһыран иһэн муҥхаһытынан аатыран турбута. Сэрии бириэмэтигэр аас дьылга элбэх киһи дууһатын быыһаабыта биллэр. Тылгыныга тахсан кыһын устата муҥха баайан, саас күөх хобурга муҥхалаан балык бөҕөнү баспыт. “Дьон бөҕө быыһаммыта” — диэн Тылгыны кырдьаҕастара кэпсииллэрэ. Сааба сааһыран баран иккис кэргэниттэн түөрт оҕоломмута. Уола Спиридон сэрии бүппүт сылыгар күн сирин көрбүтэ. Оччотооҕу оҕо биэс сааһыттан үлэлээбитинэн барара. “Оҕус муннун кыайбат”, “Оҕус муннун кыайар буолбут” — диэн сыана биэрэн үлэлэтэллэрэ. Ол быһыытынан оскуолаҕа киириэн инниттэн окко оҕус сиэтэн саас сир алдьатыытыгар ат сиэтэн үлэтин саҕалыыр. Оскуолаҕа ортотук үөрэнэн Маҥаас сэттэ кылаастаах оскуолатын кэннэ Далыр орто оскуолатыгар уон кылааһы бүтэрэр. Оҕо-оҕо курдук тустан мочоохтоһон, быырачыкалаан, сырсан оонньоон-көрүлээн аастаҕа.

         Оскуола кэнниттэн производствоҕа үлэлии сырыттаҕына Советскай армия кэккэтигэр иэһин төлүү сулууспалыы барар.

         ЯГУ-га үөрэнэн бүтэрэр сылыгар ЯПУ-га үөрэммитим, сурах хоту самбист буолбутун истэрим. Дойдубутугар кэлэн ол “сураҕынан” 68-70 кг тустууга туһуннарарым. Хотторбутун өйдөөбөппүн. Аҕата быа тардыһарын истэн билэрим. Мас тардыһыытыгар соруттарыыта, аккааһа суох кыттара. Оройуоҥҥа үс сыл субуруччу бастаан турар. “Дүллүкү”, “Боотулуу” совхозтар күрэхтэһиилэригэр куруук чемпионныыра.

         Спортивнай биографияны тустаах киһиттэн ордук ким да атын киһи билбэт. Онон Спиридон Саввич ахтыытын киллэрэбин:

         Спордунан дьиҥнээхтик дьарыктаныым Советскай армия кэккэтигэр 1964 с. Сахалиҥҥа сулууспалааһыммыттан саҕаламмыта. Улахан омуктар өттүлэриттэн биһигини кыра омуктар диэн сороҕор сэниир курдук түгэннэр да бааллара. Ону таах хаалларбакка тутатына быһааран иһиллэрэ. Ол гынан баран саамай туһалааҕа бэйэни көрдөрүөххэ наада дии санаабытым. Биир киэһэ уолаттарбын кытта сэһэргэһэ олорон эттим: “Аҕа дойду сэриитигэр сахалар снайпердарынан аатырбыттара. Оттон билигин убайдарбыт Союз ааттаахтарын кыайталаан, сахалар тустууктар дэтэ сылдьаллар. Ыйааһын аайы киирэн кыайталаан, бэйэбитин көрдөрүөҕүҥ. Мин 62 кг киирэбин” — диэн буолла. Ол киэһэ саамай ыарахан ыйааһынтан ураты ким ханнык ыйааһыҥҥа тустарын чуолкайдаһан, взвод командирыгар баҕабытын биллэрбиппитин үөрүүтүн кытта сөбүлэстэ. Онно бары бастаабыппыт. Кыараҕас спортзалга толору этилэр. Хаһан да маннык күрэхтэһии буола илигэ, бэркэ сэргээбиттэрэ уонна сахалары олох атын харахтарынан көрөр буолбуттара. Ол кэннэ эдэр лейтенант нуучча уола самбоҕа спорт маастара баар буола түспүтэ уонна биһигини эрчийэн барбыта. Сыл аайы ыытыллар күрэхтэһиигэ Южно-Сахалинскай куоракка баран кыттан, иккитэ Сахалин чемпионнара буолан кэлбиппит. Хайыһардыырбын кыра эрдэхпиттэн сөбүлүүр буолан, эрчиллэн полкаҕа бастыыр иһин күрэххэ кыттан I разряд нуорматын толорбутум. Артиллерийскай часть самбоҕа сборнай командатын уолаттара бары сержант званиелаах дембеллэммиппит. Клеопандин Коля полк командирын шофера этэ. Козак Юрий — связист. Атыттар орудие командирдара этилэр. Мин Москва таһыгар Мухиноҕа сержантскай школаҕа 6 ый сулууспалаан, командир боевой машины истребителей танков диэн 4 рельсэтигэр 4 уонна 2 саппаас радиоволнанан салаллар кумилитивнай зарядынан 0,5 м куйаҕы көҥү үрэр, 3 км киирбит танканы снарядтаах уматар сверхсекретнэй БМ-ҥа сулууспалаабытым. Хабаровскай куоракка бу массыынаҕа сержаннары үөрэтэ 3 ый баран кэлбитим. Бүтэһик сылбар курс младших лейтенантов эмиэ хас да ый сылдьыбытым. Онно Сибирь уонна Дальнай Восток күрэхтэһиитигэр II м буолбутум. 1967 с. Октябрь революциятын 50 сылынан сибээстээн, провокация оҥоруохтара диэн Октябрь бырааһынньыгын кэннэ дембеллээбиттэрэ. Онно 15 сержаннары, ефрейтордары плацка трибунаҕа таһааран торжественно атаарбыттара, биирдиибитигэр Махтал грамота, көмүс чаһы бэлэхтээбиттэрэ, полк Бочуот кинигэтигэр киллэриллибит прикаһы ааҕан иһитиннэрбиттэрэ уонна полк бары биһиэхэ чиэс биэрэн, строевойунан хааман чиккэҥнэһэн ньиргитэн ааспыттара. Нуучча уолаттара: “3,5 сыл чиэс биэрбит офицердарбыт биирдэ бэйэбитигэр чиэс биэрэр күннээх эбиттэр ээ” — диэн күлсүбүппүт.

         1968-1973 сс. ЯГУ сельхозфакультетка зоотехник идэтигэр үөрэммитим. Самбоҕа Якутскай куорат 3 төгүллээх чемпионабын, республикаҕа биирдэ бастаабытым, ити 1970-1972 сс. 1970 с. Магаданскай уобалас аһаҕас чемпионатын II м призерабын. I м 62 кг тренерим Дагестан уола ССРС спордун маастара ылбыта. Сүбэлэспит курдук. Саха сирин командата бастаабыта. Главнай тренербит ыарахан ыйааһыҥҥа Изомеров бастаабыта, кини кэлин МВД министрин солбуйааччыта буола сылдьыбыта, полковник. Мас тардыһыытыгар ЯГУ-га 60 кг ыйааһыҥҥа бастааччыбын. Мэҥэ-Хаҥалас ыһыаҕар үөрэх практикатыгар сылдьан Майаҕа бастаабытым. Үөһээ Бүлүү оройуоннай спартакиадаларыгар 1975-1977 сс. 70 кг ыйааһыҥҥа чемпионнаабытым. Ити сылларга Маҥаас нэһилиэгэ оройуоҥҥа үстэ субуруччу сайыҥҥы спартакиадаларга ыһыахха бастаабыта. Ол саҕана кыра, улахан  нэһилиэктэр диэн араарыы суоҕа. “Дүллүкү” совхоз күрэхтэһиилэригэр, Тылгыны-Маҥаас табаарыстыы көрсүһүүлэригэр 70 кг ыйааһыҥҥа бастааччыбын.

         Хапсаҕайдаһан тустууга “Дүллүкү” совхоз күрэхтэһиитигэр 1975 с. 72 кг ыйааһыҥҥа оройуон күүстээх тустууктарын Егоров Аркадийы, Иванов Николайы о.д.а. охтортоон бастаабытым. Автоматынан ытыыга саппаас офицердарын күрэхтэһиилэригэр 1974-1975 сс. бастаабытым. Үөрэнэ сылдьан хоспутугар мас тардыһарга тирэнэр халыҥ хаптаһын уонна бөкүнүк тардар мас хос муннугар турааччы. Ким баҕалаах киирэн холоһон ааһар этэ. 14-с корпуска аллараа фойеҕа телевизор көрөр уонна субботаҕа үҥкүү буолааччы. Онно биир субботаҕа сулбу ойутан туруордулар: “Фойеҕа түһэн мас тардыһар үһүгүн, биир уол кэлэн кэтэһэн турар” — диэн буолла. Миигиннээҕэр үрдүк, куппут-симпит курдук быччыҥ таһаа мааны ыччата эбит. Республика былырыыҥҥы чемпиона диэтилэр. Ортотугар сынньана-сынньана тардыһан эстэн хааллыбыт, тэҥнэспиппит. Ити үөрэҕим бүтэһик сыла этэ. Республикаҕа да тардыһыахха сөп эбит диэн бигэ өйдөбүл баара да оннук түгэн тосхойботоҕо. Ол кэмҥэ оройуоҥҥа, зонаҕа бастаталыыр Таркаев Яковы иккитэ, Егоровы — Ким Коля быраатын биирдэ хоппутум да миигин ыыппатахтара. “Дүллүкү” совхоз директора Филиппов Сидор Афанасьевич: “Зоотехник отчету оҥорботоххуна дьону хамнаһа суох хаалларыаҥ. Онон эһиил бараар” — диэн ыыппатаҕа. Оттон эһиилигэр мас тардыһыыта күрэхтэһиигэ киирбэтэх үһү диэн сымыйалаабыттар этэ. Күүс үйэтэ суох. “Киһи күннээх, балык ыамнаах” дииллэринии киһи муҥутаан сылдьар кэмин бэйэтэ да билэр. Ол кэми аһарбакка бэйэ бодотун тардынан, дэлби күрэхтэһэн хаалара наада. Тустарбар наар атаакалаан, кимэн тустар этим. Күүстэринэн кыайбаттар этэ. Иккис буолуталаабыт тустууга биллиилээх маастардар опыт бөҕө буоллаҕа, очко ылан баран куота сылдьаллара. Оччолорго төһө баҕарар куота сылдьарыҥ көҥүл. “С судьей не спорить” диэн сокуону тутуһан.

         Спордунан дьарыктанан күрэхтэспит кэмнэрбин, табаарыстарбын олус күндүтүк саныыбын. Күрэхтэспит уолаттарым куруук доҕордоһо сылдьыбыт курдук, илии тутуһан эҕэрдэлииллэрэ: “Якут маленький, но сильный” — диэн санныга таптайалларыттан олус үөрэрим, сахам омугун мин да ааттатар эбиппин диэн астынарым.

         Төрөөбүт нэһилиэкпэр Маҥааска зоотехнигынан, онтон управляющайынан 1992 с. совхозтар ыһыллыахтарыгар диэри үлэлээбитим. 1980-1982 сс. “Боотулуу” совхоз үрдүнэн сылгы биригээдэтэ тэрийэн, бригадир-зоотехнигынан үлэлээбитим. Совхозпут ыһылларын кытта 1993 с. нэһилиэкпэр бастакынан пайбар сүөһүлэри ылан бааһынай хаһаайыстыба тэриммитим. 10 ынаҕы ыыр түбүгэр түспүппүт. 1992-1996 сс. мясомолкомбинат приемщигынан ММК ыһыллыар диэри үлэлээбитим. Онтон 2003 с. диэри нэһилиэк землеустроителинэн үлэлээн баран, сиэннэрбин көрсөн оҕолорбун үлэлэтээри көрдөһөн уурайбытым. 3 оҕобут үөрэхтээхтэр, үлэлээхтэр. 9 сиэннээхпит. Кэргэним Катя ыаллыы нэһилиэкпит Боотулуу кыыһа, детсад сэбиэдиссэйинэн үлэлээбитэ, 2005 с. “Отличник образования РС (Я)” буолбута. Табаҕы тардыбаппын, чөл олоҕу тутуһабыт.