Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа. Бөҕөс быһыытынан түһүлгэҕэ 15 сааһыттан туста тахсыбыта.

Аҕата Иннокентий Степанов норуокка биллибитинэн Улар диэн ааттаах, бэйэтин кыанар, кытыгырас киһи этэ. Оттон ийэтэ улахан күүстээҕинэн ааҕыллар дьахтар, оннооҕор кэргэнин Иннокентийы кыайа-хото тутарын кэпсииллэрэ. Кинилэр уон аҕыста оҕоломмуттара, оҕолоро улаатан иһэн өлөн хаалаллара. Ол иһин кинилэри оҕо турбат ыала дииллэрэ. Тыыннаах ордон хаалбыттара — үстэр эрэ.

Убайа Мэхээлэ бэйэтин кыанар киһи, өссө көтөҕөр күүһүнэн дьону сөхтөрөрө. Мэхээлэни кытта бииргэ куобахтаабыт дьонноро маннык кэпсиир буолаллара. Түөрт уоннуу куобаҕы ат бэрэмэдэйигэр укпуттар, аттарыгар диэри бадарааннаах сири туораан илдьиэхтээхтэрэ. Мэйик күүстээҕэ Бөтөҕө-Никита Гаврильевич Донской аҕыйахта хардыылаат, түһэрэн кэбиспит. Ону Мэхээлэ ылан, 150 саһааннаах сиргэ, аттарыгар диэри илдьэн турардаах. Кини Аҕа дойду Улуу сэриитин уоттаах толоонуттан эргиллибэтэҕэ.

Василий икки сыл балыс быраата Макаар чугас ыалларыгар Кытарбытовтарга иитиллибитэ. Убайа Буучугурас эрчийиитинэн, кэлин тустуук буолбута. Бэрт элбэх киһини охторбута. Буучугурас кыра эрдэҕиттэн хамсаныылаах оонньуулары сөбүлүүр эбит. Ол да иһин буолуо, уончалааҕар 3-4 км. сиргэ быраатыгар Макаарга баран оонньуур идэлээҕэ.

Оччотооҕуга оҕолор ынах түүтэ мээчигинэн оонньууллара, сасыһаллара, харах симсэллэрэ, сүүрэллэрэ, атах оонньууллара, тусталлара, сосуһаллара. Ол сылдьан, Василий уончатын ааһаат, ыалдьан эмискэ өлөр-тиллэр икки ардыгар киирбит. Дьоно сүрэх баастаах буолан, олус куттаммыттар. Ону, хата, таайдара Сүөдэр “оҕо абааһытыттан күрээҥ” диэн Угдаһар түбэтигэр, ыал дьиэтигэр көһөрөн аҕалтаабыта. Дьэ, онтон тиллэн, үтүөрэн, аны оонньуур табаарыһа, чугас ыалын оҕото Иван Федоров буолар. Кини Василийтан икки сыл аҕа буолан, бэркэ тапсан оонньууллар эбит.

Эмиэ урукку оонньууларын курдук сүүрэр, атах оонньуур, тустар буолбуттар. Арыый балыс буолан, итиэннэ ыарахан ыарыыттан саҥа үтүөрэн, Василий сороҕор Ивантан охторо. Кэлин сыыйа сэниэлэнэн, баардааҕа баһыйан Буучугурас доҕорун баһыйан барбыт. Онон, кини саха оонньууларыгар буһан-эрчиллэн, хапсаҕайга убаммыта. Бастакы хотторууларыттан, хотуутуттан бөҕөс быһыытынан тустар ньыматын байытан исиитэ.

Буучугурас 15-16 саастааҕар эбилиннэ да эбиллэн, күүһүрдэ да күүһүрэн, күүстээх дьоннору кытта ыһыахтар түһүлгэлэригэр күөн көрсүһэн барбыта. Ити кэмҥэ Хомустаах Маарыгар дьонун кытта көһөн киирэллэр уонна Далыр ыһыаҕар, үгүс дьону охторон баран, учуутал А.П. Васильевка-Мордьонноохопко кыайтарар. Нөҥүө сайыныгар Буучугурастаах Мордьонноохоп эмиэ тусталлар. Ол хапсыһыыга Мордьонноохоп өрүтэ ыстана-ыстана, үөһэттэн орто уҥуохтаах киһи тулуйбатын курдук табыйталаабыт. Ону уола аһаран биэрэ сырыттаҕына, А.П. Васильев атахтаан тайаннарбыт. Хапсыһыы кэнниттэн кини эппит: “Ити уол, былырыын кэннэ модьураабыт даҕаны!” — диэн дьоҥҥо кэпсээбит.

Үһүс көрсүһүүлэрэ Маай оскуолатын аһыллыытыгар буолбут. Онно лаппа сиппит Буучугурас убайын, аҕа табаарыһын кэтэҕиттэн, хонноҕуттан ылан баран түөһүгэр тирээн өрө көтөҕөлөөбүт, дэлби мускуйбут, онтон эмискэ тиэрэ аспытыгар Мордьонноохоп кэннинэн чинэрийэн сүүрэн ылаат, чуут тохтоон баран салгыы тустартан аккаастаабыт.

Дьэ, ити курдук биир дойдулааҕын, оччотооҕуга аҥаардастыы аатыра сылдьар А.П. Васильевы- Мордьонноохобу кытта эрийсэн, улахан тустуу түһүлгэтигэр сүрэхтэниини барбыта.

Сүүрбэ саастааҕар толору ситэн, уол оҕото буолбута. Ол эрээри, орто уҥуохтаах буолан, киһи таһыттан көрдөҕүнэ, дьэ, бу чахчы бөҕө киһи сылдьар дии санаабат, куппут-симмит курдук төгүрүк толору эттээх, моонньо сэтэлээх, кэтэҕэ суох үргүлдьү сүрүннээх, туруору кыргыылаах баттахтаах, кыһыл хааннаах киһи этэ. Муҥутаан сылдьан 80 кг ыйааһыннааҕа.

Учуутал А.П. Васильев-Мордьонноохоп Далыр Бэттиэмэтигэр олорон, чугастааҕы табаарыстарын халлаан итийдэҕинэ, саас уонна күһүн ыҥыран, аһатан-сиэтэн оонньотор үгэстээҕэ. Онно болдьоммут кэмҥэ Мэйиктэн Бөтөҕө-Никита Донской, саамай улаханнара уонна саастаахтара этэ, итиэннэ эмиэ Мэйиктэн Буучугурас, Далыртан күүстээх Пуд Александров, учуутал, быһый Сивцев кэлэллэрэ.

Бары мустубуттарын уонна аһаабыттарын кэннэ, таһырдьа тахсан, оонньуур идэлээхтэр эбит. Атах оонньуутугар, уһуну, үрдүгү ыстаныыга куоталаһан баран, көргө тусталлар эбит.

Дьэ, итиннэ бары Буучугураһы эр-биир эрийэллэр, эрчийэллэр. Ол да иһин Буучугурас Мордьонноохобу ытыктаан “убайым” диирэ үһү. Билиҥҥинэн эттэххэ, тренерэ этэ... Оттон бэйэтэ тугу билбитин, тустуу саҥа ньыматын Мэйигэр кэлэн, быраатыгар Макаарга көрдөрөрө.

Биирдэ Буучугурас Боотулуу ыһыаҕар Атаалларап диэн киһини кытта тустубутун быраатыгар кэпсээбит. “Нохоо, Макаар, Боотулууга туһуннаххына, Атааллараптан сэрэнээр. Миигин икки атахпыттан ылан, көтөҕө сыста, ону нэһиилэ мөҕөн, умса баттаатым, сии сыста”, — диэбит.

Эһиилигэр Макаар ол Атаалларабы түөрэ тэбэн түһэрбитигэр анараа киһи: “Ити мин үрдүбэр төрөөбүт бырааттыылар эбиттэр. Баччаҕа диэри киһини кыайан көтөхпөккө охто илик этим”, — диэбитэ үһү.

1923 сылтан сэриигэ барыар диэри Буучугурас араас сирдэринэн: Боотулуунан, Ньурбанан, Далырынан, Хоронон, Үөһээ Бүлүүнэн, Бүлүүнэн ыһыахтары кэрийэн тустар идэлэммитэ.

Биирдэ Далыр ыһыаҕар Балай Силип диэн ааттаах, улахан күүстээх Күүлэт киһититтэн алҕаска тайанан хотторбутугар, анарааҥыта өрүтэ көтүөккэлии-көтүөккэлии  үөрбүт. Онтон икки хонон баран, Күүлэт Кырыкаатыгар буолбут ыһыахха били киһи аҕата: “Силип, тустума”, — дии сатаабыт да, уола түһүлгэ ортотуттан тахсыбатах. Онуоха Буучугурас ойон киирээт, икки илиитин тустааччытын икки хонноҕун анныгар уган систээн, бокуойа суох өрө барчалатан таһаарбыт уонна өрө көтөҕө-көтөҕө, түһэрэн дэлби мускуйбут, онтон өттүгэр мииннэрэн төбөтүн оройунан бырахпыт.

Үөһээ Бүлүүгэ Өргүөт ааттааҕын Афанасий Омукчановы-Мэндиэни күлүү-элэк гыммытын иһин эмиэ күүскэ быраҕан турар. Дьэ, ол быыһыгар кини дьону кытта тэҥҥэ тустан, сороҕор атахтатан, сороҕор систэһэн охтуох курдук буола-буола охтубакка, сымнаҕастык тутан-хабан оонньоһор идэлээх эбит.

1937 с. 29 саастааҕар Н.К. Докторовы-Бычырдааны кытта муус устар ыйга урукку райсоюз дьиэтин иннигэр тустубуттар. Онно Бычырдаан илиититтэн ылан баран, умса тардан, тайаннаран турар.

Бэс ыйыгар Дьокуускайга Саха АССР тэриллибитэ 15 сыла туолуутугар Бычырдаанныын тустаары, Буучугурас идэтинэн Бүлүүгэ сатыы киирбит. Онно Бычырдааны киирээт да атаҕыттан “лап” гыннаран ылбыт уонна көтөҕө сатыы сырыттаҕына, киһитэ атаҕынан олуйан тэппитигэр, иккиэн икки аҥы барбыттар. Онуоха кыайыыны Бычырдааҥҥа  биэрбиттэр. Сарсыныгар ууга түһэр самолет кэлбитигэр Буучугураһы Н.К. Докторов-Бычырдаан атаараары туран: “Ол диэки дьоннор көнтөрүктэр, мин урут хотуталаан турабын, онон, эн кыайан кэл”, — диэн алгыы хаалбыт.

Буучугурас, кырдьык даҕаны, аҕыс киһини олох тутуһуннарбакка, үксүн такымнарыттан тиэрэ тардыалаан түргэн үлүгэрдик кыайталаабыт. Петухов диэн аарыма улахан киһини икки атаҕыттан өрө көтөҕөн бырахпыта үһү. Көрбүт дьон бары бу Буучугураска туруулаһар киһини уһуннук туһуннарбакка кыайан, үчүгэй тустууну дуоһуйа көрбөтүбүт диэбиттэр. Бу түһүлгэҕэ Буучугурас аан бастаан Саха АССР бастакы абсолютнай чемпиона буолбута. Кэлин дьоҥҥо ахтарыгар: “Бүлүү түһүлгэтэ баартаах, ол да иһин хотобун быһыылаах”, — диэн сэмэйдик быһаарара.

Буучугурас Дьэлиһиэй кыыһын кэргэн ылан, Маай Хомустааҕар олорбуттара. Онтон Люба диэн кыыстаах, ол билигин Бүлүүгэ олорор, ыал.

Буучугурас илии-хары күүстээх үлэтигэр уонна бэдэрээт көтөҕүүтүгэр сылдьыбыта. Дьокуускайынан, Алданынан айанныыра. Онно даҕаны сырыыны-айаны тулуйарынан, таһаҕаһы сүгэринэн-көтөҕөрүнэн биллибитэ. Кини Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэриигэ буолбутугар 1941 с., бастакы ыҥырыыга баран, Воронеж куорат таһыгар ыараханнык бааһыран, онтон өрүттүбэккэ, Иркутскай госпиталыгар өлбүтэ.

Василий Иннокентьевич Степанов-Буучугурас Ийэ дойдутун иһин эдэркээн олоҕун толук уурбута. Отут түөрт саастааҕар күн сириттэн барбыта. Элбэх күрэхтэһиилэрдээх республика хапсаҕайдьыттарын барыларын түмэр уһулуччу үчүгэй тэрээһиннээх, маастар нуормалаах республика биир улахан түһүлгэтэ Буучугурас аатын сүгэр уонна сыллата үрдүк таһымнаахтык ыытыллар.