Бычырдаан диэн ааты аҕатын атаһа Бүлүүгэ баар сир аатынан биэрбит. 17 саастааҕар Алын Бүлүү ыһыаҕар хапсаҕайга бастаабыт. 1932-1934 сс. Саха национальнай байыаннай оскуолатыгар үөрэммит Уҥуоҕунан, быһа холуйан эттэххэ, 1 м 85 см курдук эбит. Уонна муҥутаан сырыттаҕына, бэйэтэ да суруйарынан, 107 кг буола сылдьыбыт.

Сэрии иннигэр саамай күүһүн-уоҕун үгэнигэр Бүлүү куоратыгар олорон үлэлээбит киһи. Кини туһунан Бүлүү кырдьаҕастара элбэҕи өйдүүллэрэ, билэллэрэ. Бычырдаан Бүлүүгэ олорорун саҕана киниэхэ аат ааттаан кэлэр бөҕөстөрү кытта уонна оройуон да чиэһин көмүскээн, элбэхтик тустубут. Ол тустууларга куруутун кыайталаабыт. Кини Бүлүүгэ ОСОАВИАХИМ тэрилтэтин салайан олорбут. Байыаннай дьыалаҕа элбэх ыччаты үөрэппит, Ньурбаҕа хайыһар походун тэрийбит. Уопсайынан, дьон-сэргэ улахан убаастабылын ылбыт. Кини күүһүн, тустуутун туһунан илэ харахтарынан көрбүт дьон кэпсэллэригэр олоҕуран суруйабын.

Саамай элбэхтик дьон былыргыттан билиҥҥээҥҥэ диэри Бычырдаан уонна Буучугурас Бүлүү куоратыгар тустууларын номох оҥорон кэпсииллэр. Тустууну көрбөтөх дьон, үһүйээн хоту, ким хоппутун туһунан мөккүһэллэр. Бу тустууну көрбүт биллиилээх журналист, Советскай Союз Геройа Н.А. Кондаков маннык кэпсээбитэ: “Тустууга киһи бөҕө мустубута. Буучугурас уонна Бычырдаан атын тустууктары тулуппатахтара. Кэлин бэйэлэрэ туста тахсыбыттара. Бычырдаан, оччоҕо, үгэнигэр сылдьара. Ити Александр Медведкэ маарынныыр эттээх-сииннээх, саха киһитигэр үрдүк киһи. Буучугурас кинини кулгаах тааһынан хаалар орто уҥуохтаах, сүрдээх симии эттээх-сииннээх, чачархай соҕус баттахтаах, ыраас дьүһүннээх киһи эбит этэ. Тустуу сүрдээх дохсуннук барбыта. Бэйэ-бэйэлэриттэн сэрэнсэр курдук этилэр. Атаакалааччы үксүн Буучугурас этэ. Туох да сүрдээх тыастаах баҕайытык сүүрэн киирэр үгэстээх эбит этэ. Бычырдаан атын дьону кытта тустарыгар көбүс-көнөтүк туттан сылдьар идэлээҕэ. Бу сырыыга төҥкөччү соҕус туттан, бэркэ сэрэнэн-хомунан тустубута. Түргэнинэн, сымсатынан уонна киирэрэ дохсунунан Буучугурас ордук быһыылааҕа. Кини соччо тутуспакка, түргэнник түһүөлээн, араас албастары оҥорон тустарга дьулуһара өтө көстөрө. Оттон Никита тутуһан, ыгыта киирсиһэн тустарга баҕалаах быһыылааҕа. Күүһүнэн, тутуһуутунан, ыйааһынынан Никита Докторов ордук курдук көстөрө. Биир түгэҥҥэ Буучугурас Бычырдаан биилиттэн, хонноҕун анныттан сүрдээх кыахтаахтык ылбыта, хамсатыах курдук буолбута. Ону Никита Буучугурас илиитин холуоккалыы ылан, илиитин холбуу тута сыһан, улаханнык ыксаппыта. Буучугурас төлө туттаран куоппута, онтон эмискэ, хайдах да ылбыта биллибэккэ, Никитаны атаҕын тойон эрбэҕиттэн уонна бэрбээкэйиттэн ылан өрө тардан таһаарта. Дьэ, Бүлүүлэр бары ыксаабыппыт. Киһибитин онно-манна үктэннэрбитэ, ол сылдьан ханнык эрэ түгэҥҥэ Никита атаҕын босхолообута. Буучугурас иккиһин нэмийэн атахтаабыта да, бу сырыыга киһитин буутуттан ылбыта. Дьэ кытаанах тилигирэтиһии, чирэстэһии буолбута, араастаан эргичийбиттэрэ. Ол сылдьан, Никита ыллара сылдьар атаҕынан, киһитин атаҕын өттүгүн диэкинэн олуйбута, онтон эргичийэн иһэн киһитин илиитин туора холуоккалыы ылаат, эмискэ баҕайы өттүктээн саайбыта. Баһылай Степанов сиргэ өттүгүнэн бурҕас гына түспүтэ. Дьэ, уруй-айхал бөҕө буолбута”.

Бу кэпсэли Николай Алексеевич 1976 сыллаахха даачатыгар олорон кэпсээбитэ. Тустууну наһаа болҕойон, ымпыгын-чымпыгын барытын өйдөөн көрбүт киһи кэпсэлэ этэ. Манна киһи эбии этэрэ суох дии саныыбын. Хас да көрбүт дьоннор кэпсээбиттэрэ манна сөп түбэһэр. Олору хатылаан киллэрэр улахан наадата суох. Эбии этэрдээх буоллаҕына, арай, Никита Константинович Докторов бэйэтэ этиэн сөбө буолуо.

Биирдэ, сэрии иннигэр Бүлүүгэ, сайын Василий Алексеевич Семенов-Күүстээх Бааска кэлбит. Күүстээх Бааска Докторовы кытта тустар сыаллаах эбит. Стадиоҥҥа элбэх киһи мустан волейбол эҥин оонньообуттар. Онтон уолаттар тустуох эҥин курдук буолан барбыттар. Олохтоох уолаттар Семеновы кытта тардыалаһыах курдук туттубуттар. Онно кини эппит: “Эһигини кытта тустубаппын. Туһуннарар буоллаххытына — Докторовкытын аҕалыҥ”. Докторов чугас оонньуу сылдьарын ыҥыран ылан Семенов эппитин тириэрдибиттэр. Никита сөбүлэнэн аны тустуу буолар буолбут. Дьон истэ охсон, сорохторо ыҥырыллан муста охсубуттар. Бу тустуу туһунан эмиэ илэ хараҕынан көрбүт киһи, педагогическай үлэ ветерана Михаил Лазаревич Дмитриев маннык кэпсиир: “Тустардыы бэлэмнэнэн тахсыбыттара. Уҥуохтарынан тэбис-тэҥ этилэр. Күүстээх Бааска үскэлинэн ордук курдуга. Тустуу уһуннук барбатаҕа, Докторов олус кыайа тутар этэ. Маҥнайгы тутуһууга илиититтэн уонна төбөтүттэн ылан баран, бэйэтин тула эргиппитэ. Онтон иккис эргитиитигэр умса тэбэн түһэрбитэ. Семенов охтон санаата түспүт этэ, ол да буоллар “өссө арыый ситэ иликпин, аны биирдэ тустуллуо” диэбитэ. Ону Докторов: “Эс, күүһүҥ суоҕа бэрт эбит, тустуоҥ суох”,— диэбитэ”.

Н.К. Докторов В. Семеновы, Р. Петуховы сэрии иннинээҕи тустууларга иккиэннэрин охторбут киһи. 1985 сыллаахха сайын Дьокуускайга Советскай Союз көҥүл тустууга чемпионатын бириэмэтигэр Никита Константиновиһы көрсүбүтүм. Онно: “Семенов уонна Петухов хайалара ордук этэй?” — диэн ыйыппытым. Ону Докторов: “Ээ, Семенов күүһүнэн ордук баабыр, баабыр этэ”, — диэбитэ. Чемпионат аһыллыытыгар наһаа тымныы күн буолбута, онно дэлби тоҥон, автобус кэлиэр диэри кэпсэппиппит.

Бүлүү олохтоохторо да, Никита Докторовы кытта тустан көрбүт түбэлтэлэрэ баар этэ. Ол гынан баран улахан күүстээх дэнэр дьон тустан көрбүттэрэ суох. Биирдэ, киниэхэ А.П. Николаевы-Баахыла Өлөксөйү киллэрэн туһуннарбыттар. Баахыла тустан кыра дьону кыайталыыр, тулуталаабат буолбут. Албаһа диэн атахтарыттан ылан баран, өрө көтөҕөн таһааран быраҕар эбит. Бычырдааны кытта тустарыгар эмиэ атаҕыттан ылбыт. Ону Бычырдаан сүнньүттэн уонна оҥкумалыттан ылан баран, туппут сиригэр хам баттаан кэбиспит. Итинтэн ыла Баахыла тустарын, күүһүргүүрүн букатын бырахпыт. Григорьев диэн I Күүлэт букатын эдэр уола 17-18 сааһыгар тустан улаханнык тулуспута диэн, биир бу тустууну көрбүт кырдьаҕас учууталыҥса кэпсиирин истибитим. Тустуу сэрии иннигэр 1940 сыллаахха Күүлэккэ буолбут. Маҥнайгы бирииһи ылан баран, Бычырдаан бирииһин уолга биэрбит. Уол 1941 сыллааҕы ыҥырыыга сэриигэ барбыт уонна эргиллибэтэх.

Үйэтигэр Бүлүү оройуонугар салайар үлэҕэ сылдьыбыт Нестер Филиппович Захаров Никита күүһүн туһунан маннык түбэлтэни кэпсээбитэ. 1937 сыллаахха райком саҥа дьиэҕэ көспүт. Райком маҥнайгы секретара Авдеев диэн эбит. Онно улахан сейфэ ыскаабын секретарь хоһугар киллэрээри: “Дьэ хайдах киллэрэбит?” диэн улахан санааҕа түспүттэр. Ыскаап сүүрбэ биэс буут ыйааһыннаах үһү. Аҕыс буолан аан кирилиэһин икки үктэлин дабаппыттар. Үксүн төһүүнэн сыҕарыппыттар, салгыы кыайар кыах суох буолбут. Нестер Филиппович салгыы маннык кэпсээбитэ: “Ол мадьыктаһа турдахпытына Никита Докторов кэлбитэ. Онно Авдеев киниэхэ туһаайан “маны киллэрэн уур” диэбитигэр Никита “ыарахан буолуо, кыайыам суоҕа” диэбитэ. Авдеев “дьон эҥин оһоллонуо, киллэр, арааһа кыайарыҥ буолуо” диэбитэ. Никита: “Бэйи таҥнан кэлиэм”, — диэт, элэс гынан хаалбыта. Сотору таҥаһын уларыттан, үтүлүк кэтэн кэлбитэ. Кэлээт ыскаабы, кирилиэстэн төттөрү түһэрэн туруорбута уонна өттүгэр бигии ууран, ыскаабы холку баҕайытык көтөҕөн, кирилиэһи өрө дабайан дьиэҕэ киллэрэн, ууруллуохтаах хоско уурбута. Биһиги бары сөрү диэн сөҕөн көрөн эрэ турбуппут”.

Сэрии иннигэр Н.К. Докторов ыччаттарга байыаннай үөрэҕи ыыта сылдьан, кинилэргэ сороҕор тустуу эҥин ньымаларын үөрэтэрэ үһү. Ол туһунан Бүлүү Дьөккөнүн кырдьаҕаһа, Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа Марк Алексеевич Иванов маннык кэпсиирэ: “Байыаннай үөрэххэ үөрэнэ сылдьан сороҕор биирдии уолга атахтарын биэрэр уонна утары биир уолу кытта тутуһар. Мин үксүн биир атахха түбэһэрим, хайдах да атаҕын көтөҕө сатаан кэбиһэрим. Атаҕын араастаан үктэнэ сылдьан, кэлин, үһүөммүтүн биир-биир ылаттаан, үрүт үөһэ чөмөхтүү ууран кэбиһэрэ. Сороҕор, хаарга киксэн баран, үрдүгэр уонча буолан саба түһэрбит. Ону кини илгиститэлээн ыһан кэбиһэрэ. Үөрэнэр сирбит таһыгар былыр почтаҕа ат сыарҕатыгар тиэйиллэр эргэ тимир сейфэ дьааһыга сытара. Уон бууттаах дииллэрэ. Биһиги саамай бастыҥнарбыт сиртэн өндөтөллөрө, сорохтор иккилии буолан көтөҕөллөрө. Биирдэ Н. Докторовтан көтөҕөн көрдөр эрэ диэн көрдөстүбүт. Дьааһык икки өттүнэн тутаахтаах этэ, ону кини аҥар илиитинэн биир тутааҕыттан ылан, бэйэтин тула биир эргиири оҥорон баран уурбута. Онно дьааһык балачча үөһэ тахсыбыта. Биһиги наһаа сөҕөн кэбиспиппит”.

Н. Докторов-Бычырдаан Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэрии кыттыылааҕа, кадровай офицер. Сэрииттэн аҥаар илиитигэр, аҥаар атаҕар улаханнык таптаран, бааһыран төннүбүтэ. Ол да үрдүнэн кини күүһүн, өссө да кыахтааҕын көрдөртөөбүтүн туһунан дьоннор кэпсииллэрэ элбэх. Ити туһунан бэчээккэ эмиэ суруйаллар.

Сэрииттэн кэлэн баран, Никита Константинович Верхоянскай оройуонугар үлэлээн сылдьыбыт. Верхоянскай куоратыгар биир саас улахан күрэхтэһии буолбут. Онно Верхоянскай оройуонугар үлэлиир Бүлүү ыччаттара эмиэ кыттыбыттар. Ол туһунан бу тустууну көрбүт учуутал Гавриил Васильевич Кондаков маннык кэпсиирэ: “Докторов аҥаар илиитинэн тустубута. Хаҥас илиитэ адьас туһалаабат этэ. Киирээт, Пестрякову аҥаар илиитинэн бэгэччэгиттэн ылан бэйэтин диэки тардыбыт, онтон ол илиитинэн өчөһөн чыраахтаһа сатыы сылдьар киһини санныга аспыта. Д. Пестряков ыраах тиэрэ таһылла түспүтэ. Тустуу ити курдук бүппүтэ”.

Итинник, Никита Докторов сэриигэ ылбыт баастарын аахсыбакка, дьоҥҥо тустан көрдөрбүт.