ХАПСАГАЙ | ПОДРОБНЕЕ О СПОРТСМЕНЕ
ХАПСАГАЙ | ПОДРОБНЕЕ О СПОРТСМЕНЕ
Константин Иванович Мандаров
Дата рождения: 1.09.1951 г.
Уроженец: с. Кырыкый
Вид спорта: Хапсагай
Достижения:
Мастер спорта ЯАССР по хапсагай
Ветеран спорта
Константин Мандаарап Саха сирин биир биллиилээх хапсаҕайдьыттарыттан биирдэстэрэ буолар. Кини 1951 с. балаҕан ыйын бастакы күнүгэр Үөһээ Бүлүү оройуонун Кырыкый нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Бэрт кыра сааһыттан айылҕаттан тэтиэнэх, тилигирэс уолу биир дойдулааҕа, Саха АССР хапсаҕайга спордун маастара Николаев Игнат Алексеевич бэлиэтии көрөн, эрчийэр, дьарыктыыр. Көҥүл тустууга, хапсаҕайга ыйааһыныгар оройуонун иһигэр оҕолорго бастаталыыр. Оччолорго, оҕолорго буойун-бөҕөс А.П. Васильев-Мордьонноохоп бирииһэ тиһигин быспакка ыытыллара, Костя Мандаарап аата бастыҥнар ахсааннарыгар иһиллэрэ. 1968 с. Саха сиригэр аан бастакынан ыытыллыбыт Манчаары спартакиадатыгар оҕолорго оройуон сүүмэрдэммит хамаандатыгар 49 кг киирэр. Бу улахан түһүлгэттэн түөрэҕэ түстэнэн “сулуһа тыгар”. “Бэрт бэрди баһыйыыта”- диэн баар, ол курдук Костя хойутун аан дойдуга биллиэхтээх, Монреаллааҕы олимпиада 52 кг үрүҥ көмүс призера буолуохтаах Александр Иванову, Иннокентий Захаровы (Уус-Алдан) кэннигэр хааллартаан чемпион бочуоттаах аатын ылары ситиһэр.
Костя Мандаарап бу улахан түһүлгэҕэ маҥнайгы ситиһиитэ, инники олоҕун арахсыспат бэлиэтинэн буолбута.
Костя 1969 с. 10-с кылааска оройуон киинигэр арыллыбыт хапсаҕай оскуолатыгар Саха АССР спордун маастара Валерий Афанасьевич Бырдакаровка дьарыктана барар, силигин ситэриитэ дьэ, мантан саҕаланар.
Саха сирин хапсаҕайдаһан тустууга бастакы абсолютнай чемпиона В.И.Степанов- Буучугурас бирииһигэр ыйааһыныгар хаста да бастаталыыр, миэстэлэһэр. Саха сирин үрдүнэн киһи аатынан соҕотох күрэх, 1965 с. ыытыллыбыта. Элбэх бөҕөс бу түһүлгэттэн “куорсун” анньыммыта.
Константин Мандаарап “Манчаары” Спартакиадатын түһүлгэтигэр биэс төгүл ситиһиилээхтик кыттар.
1968 сыллаахха Дьокуускайга 49 кг – 1 миэстэ
1969 сыллаахха Мэҥэ-Хаҥаласка 56 кг — 4 миэстэ
1971 сыллаахха Дьокуускайга 53 кг — 3 миэстэ
1973 сыллаахха Дьокуускайга 60 кг — 1 миэстэ
1975 сыллаахха Мэҥэ-Хаҥаласка 60 кг – 4 миэстэ
Хапсаҕай маастара үрдүк аатын 1973 с. ылар.
1974 с. республика чемпионунан буолар.
Дьоҥҥо-сэргэҕэ биллибит “Мандаараптааһын” — диэн анал албастаах. Бу албаһы түһүлгэҕэ бөҕөстөр туттан ылаллар. Утары тура сылдьан эргиллэ түһээт, хаптас гынаат атахтааһын. Икки атаҕы холбуу тардыы, түргэнник оҥоруоххун наада. Сэрэҕин сүтэрбит бөҕөһү суулларар албас.
Константин Мандаарап хапсаҕай түһүлгэтигэр “тура төрөөбүт киһи”. Быһыылыын, туттуулуун, сылыктаан көрөрдүүн, саҥалыын-иҥэлиин, хаамардыын, өрүү араас албастары толкуйдуура көрүҥэр көстөр. Айылҕаттан анабыла оннук эбит.
Кини утарылаһааччытын күүһүн өһүлэр кистэлэҥ анньыһыылардаах, туора олуйуулардаах, табыйыылардаах, бириэмэтигэр тэбиилэрдээх, көтөҕүүлэрдээх. Тустар ньымата хара ааныттан бастакы сөкүүндэлэртэн свисток тыаһаатын кытта “холорук” курдук үлтү сөрөөн өйгүн-төйгүн, сүһүөххүн булларбакка күүстээхтик, аҥаардастыы киирээһин.
Дьылҕата биэртэ буоллар, Д.П. Коркин кыһатыгар көҥүл тустуунан дьарыктаныахтаах этэ. Көҥүл тустууга да ситиһиилэниэ эбитэ буолуо дии саныыбыт, ону баара аҥар илиитэ тутара мөлтөх буолан Сахатын сирин көҥүл тустууга да ааттатыах оҕотун айылҕата тохтоттоҕо.
Көстөкүүн Уйбаанабыс улахан дьиэ-кэргэн аҕата. Советскай кэмҥэ “Дүллүкү” совхозка биригэдьииринэн, управляющайынан хас да нэһилиэгинэн уһун кэмҥэ үлэлээбитэ, ортотугар тустан оройуонун чиэһин үрдүк кэрдиискэ көмүскээн сылдьыбыта.
Сынньалаҥар аар тайҕатыгар бултана таҕыстаҕына илии тутуурдаах, өттүк харалаах эргиллэр, сорсуннаах сонордьут, байанайдаах булчут. Саас, күһүн кустааһыҥҥа элбэх көтөр кынаттааҕы сууһарар кыраҕы харахтаах ытааччы бэрдэ. Спорт улууска сайдыытыгар Улуус мунньаҕын депутата буолан улахан боппуруостары быһаарсыһар, бэйэтинэн көҕүлэһэр.
Кэнники кэккэ сылларга улуус спордун начальнига Е.А. Николаевтыын, хапсаҕай анал тренера П.В. Уйгуровтыын, хапсаҕай федерациятын председателэ С.Н. Чиряевтыын ыкса сибээстээхтик үлэлэһэн, улууска, республикаҕа хапсаҕай тустуу тахсыытыгар улахан кылаатын киллэрсэ сылдьар. Ол курдук улуус хамаандата Петр Алексеев республиканскай чемпионатыгар аҕыста, Федерация Кубогар алтата кыайыытыгар Көстөкүүн Уйбаанабыс кырата суох кылааттаах. Кини улуус хамаандатын сүүмэрдээһиҥҥэ мындыр көрүүлээх, бөҕөстөрү таба тутан сүбэлиир, республикаҕа буолар улахан күрэхтэргэ тэҥҥэ сылдьыһар. Кини барсыбыт буоллаҕына кыайыыга эрэлиҥ күүһүрэр. Республикаҕа биир биллэр спортивнай комментатор. Дьэ, манна уолаттарын көрө олорон үөрэтэр, салгыы хайдах тустуохха сөбүн быһаарар. Республикаҕа билиҥҥи биллэр хапсаҕайдьыттары тустар ньымаларын эргиччи билэр буолан кини сүбэтэ туһалаах.